جایگزین یارانه بنزین چیست؟
تاریخ انتشار: ۹ بهمن ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۹۶۵۱۹۵
برای مسئله پیچیده یارانه انرژی در ایران راهکار‌های جایگزینی پیشنهاد می‌شود تا کارایی و توزیع عادلانه‌تری رخ دهد.
«یارانه‌ی پنهان» یکی از پرمنازعه‌ترین تعابیر اقتصاد ایران در سالهای گذشته به خصوص بعد از آبان ۹۸ بوده‌است. بامداد ۲۴ آبان، دولت تصمیم به افزایش قیمت بنزین بعد از حدود ۵ سال گرفت. این تصمیم موجی از اعتراضات گسترده‌ی اقتصادی را در کشور به راه انداخت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در این نشست که در دانشگاه شریف برگزار شد، دکتر زمانیان، هیئت علمی دانشگاه امیرکبیر، با تبیین شرایطی که در بازار انرژی کشور وجود دارد، موضوع یارانه‌های انرژی را بررسی کرده و راهکاری که برای این موضوع وجود دارد را بیان می‌کند.
نفت چقدر می‌ارزد؟
علی‌رغم عدم وجود شفافیت کامل در آمار‌های بخش انرژی، ارزش ترازنامه‌ی شرکت ملی نفت ۱۶۰ میلیارد دلار در سال تخمین زده می‌شود. از این مقدار، حدود ۱۰۰ میلیارد دلار به صورت یارانه‌ی انرژی مصرف می‌شود. ۶۰ میلیارد دلار باقی‌مانده تقریبا به نسبت ۵۰، ۲۵ و ۲۵ درصد بین بودجه‌ی دولت، صندوق توسعه‌ی ملی و شرکت ملی نفت توزیع می‌شود. بخش بودجه‌ی دولت، صرف مصارف عمومی شده، بخش صندوق توسعه نیز همانند قلکی برای دولت‌ها بوده است.
پرمصرف در تمام حامل‌های انرژی
در سالهای اخیر رشد مصرف انرژی در کشور سالانه ۴ درصد بوده، ولی میزان تولید انرژی در کشور رشد منفی داشته‌است. با این شرایط، بزودی تراز انرژی کشور منفی خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۵ مصرف گاز و تولید آن برابر شود و به طور متوسط بعد از آن واردکننده‌ی گاز خواهیم شد. در بنزین و گازوئیل نیز به‌شدت رشد مصرف داشته‌ایم. مثلا در سال گذشته بیشترین مصرف بنزین، ۹۰ میلیون لیتر در روز و در امسال این مقدار به ۱۲۰ میلیون لیتر رسیده‌است. این اتفاق در حالی است که تولید روزانه‌ی بنزین در ایران ۱۰۵ میلیون لیتر و روند آن کاهنده است؛ این مسئله به دلیل کاهش انگیزه‌ی پالایشگاه‌ها برای تولید است.
در ایران، با توجه به شرایط تحریمی و محدودیت‌های فروش، منازعه‌ای روی ارزش‌گذاری سوخت و حامل‌های انرژی وجود دارد، ولی باید توجه داشت که ارزش سوخت آن چیزی است که در بورس انرژی در حال معامله است.
چهار مسئله سوخت و انرژی در ایران
عملاً چهار مسئله در حوزه‌ی سوخت و انرژی وجود دارد:
۱. کارایی در مصرف: اولین مسئله به این مربوط می‌شود که شدت انرژی (میزان مصرف انرژی نسبت به ارزش افزوده ایجادشده در اقتصاد کشور) در ایران به شکل فزاینده‌ای در حال بالارفتن است.
۲. عدالت توزیعی: در عدالت توزیعی به شکل فعلی، یارانه‌ی انرژی در اختیار مصرف‌کنندگان که غالباً ثروتمندان را شامل می‌شود، قرار می‌گیرد.
۳. آثار بودجه‌ای و تورمی
۴. مواردی مثل تحریم‌پذیری و آلایندگی محیط‌زیست
در مجموع راهکار‌های افزایش عرضه تا کنون ناکارا بوده‌است و در چنین شرایطی باید به سمت الزام راهکار‌های مدیریت تقاضا رفت.
یارانه‌ی پنهان بنزین
بر اساس برخی آمار‌ها توزیع یارانه‌ی پنهان مستقیم بنزین در دهک ده نسبت به دهک یک چیزی حدود ۲۰ برابر بوده است. این نشان می‌دهد که نه‌تن‌ها کارایی برقرار نیست، بلکه عدالت توزیعی به درستی ایجاد نشده‌است. همچنین آثار تورمی و شرایطی که عرضه‌ی بنزین دارد، مدیریت این بخش را با مشکل مواجه کرده‌است.
بنزین و تصور‌های غلط
در کنار این چهار مسئله، سه تصور رایج، اما نادرست در ذهن سیاست‌گذاران شکل گرفته‌است:
اول این که بنزین ابزار رفاهی در اقتصاد ایران است. در حالی که در حوزه‌ی انرژی ایجاد بازار انرژی و تحقق کارایی مهم‌ترین چالش است.
دومین اشتباه این است که بنزین عامل تورم در اقتصاد ایران است. طبق بررسی‌های انجام‌شده بر بنزین در چند دهه‌ی اخیر، در هیچ دوره‌ای نمی‌توان با قطعیت بیان کرد که افزایش قیمت بنزین عامل افزایش پایدار قیمت‌ها بوده است. تورم در بعد و قبل از افزایش قیمت بنزین به طور متوسط یکسان بوده است. معمولاً دوره‌های اصلاح قیمتی بنزین در دوره‌های با تورم بالا بوده و این هم‌زمانی در ذهن مردم مانده است و باید توجه داشت که بیان‌گر علیت نیست.
سومین انگاره‌ی غلط عدم‌پذیرش اجتماعی اصلاحات قیمتی در بنزین است. این موضوع نیز ناشی از یک عدم شناخت عمیق است. مسئله‌ی مردم ایران گران‌شدن بنزین نیست، شرایطی که آن‌ها تجربه می‌کنند و عادتی که برای آن‌ها در رابطه با پدیده‌ی تورم شکل گرفته‌است، گواه این است که صرف گران‌شدن بنزین مشکل نیست. آن چیزی که در ذهن مردم شکل‌گرفته و اصلاحات حوزه‌ی انرژی را انجام‌ناپذیر کرده‌است، مسئله‌ی گران‌شدن آن توسط دولت و با فرآیندی نامناسب است. در واقع مردم در جریان این قرار نمی‌گیرند که اصلاحات قیمت سوخت به دلایل خیرخواهانه انجام شده و بازتوزیعی که در ادامه شکل می‌گیرد، منفعت عمومی را در نظر می‌گیرد؛ بنابراین مردم در مقابل اصلاحات قیمت سوخت مقاومت می‌کنند. این اتفاق از عدم پذیرش عمومی ایجاد می‌شود که ناشی از عدم اعتماد مردم به دولت است.
اصلاح نظام یارانه
با توجه به سابقه‌ی اجرای طرح‌های اصلاحی قیمت بنزین، مسئله‌ی اصلی این است که قیمت بنزین توسط چه کسی و چگونه تغییر می‌کند. راهکار اصلی برای این مسئله کاهش نقش دولت در تغییرات قیمت و توقف اصلاحات قیمتی ناگهانی است. قیمت سوخت و بنزین بدون دخالت و فقط باید در بازار انرژی تعیین شود. از طرفی موضوع بهره‌مندی از وجود بنزین در کشور و توزیع یارانه‌ای آن می‌تواند اصلاح شود. مثلا اگر به هر ایرانی ماهانه ۲۰ لیتر بنزین داده شود، تقریباً نیمی از خانوار‌های ایرانی از این قضیه نفع خواهند برد. در دهک ۱ تقریباً تمامی خانوار‌ها سود برده و در دهک‌های ۹ و ۱۰ تقریباً اکثر خانوار‌ها متضرر می‌شوند. تعداد خانوار‌های منتفع و متضرر را می‌توانید در نمودار بالای گزارش مشاهده کنید.
مدل‌های حامل‌های انرژی
در نهایت نیز تمام صحبت‌هایی که پیرامون قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی صورت می‌گیرد، در پنج دسته خلاصه می‌شود. اولین مدل، انرژی را یک کالای استراتژیک دانسته و قیمت‌گذاری صلاحدیدی توسط حاکمیت را مناسب می‌داند. الگوی چند دهه قیمت‌گذاری انرژی در ایران این‌گونه بوده است. عده‌ای دیگر قیمت‌گذاری را بر مبنای هزینه‌ی میانگین یا هزینه‌ی حاشیه‌ای می‌پسندند. برخی مبنای قیمت‌گذاری را مبتنی بر ضریبی از قیمت فوب خلیج فارس می‌دانند. گروه چهارم قیمت بر اساس برابری قدرت خرید را توصیه می‌کند. مدل پایانی و تنها مدل صحیحی که باید شکل بگیرد، قیمت‌گذاری مبتنی بر بازار انرژی است که تحقق کارایی بخش انرژی را می‌تواند شکل دهد.
منبع: پول نیوز
کلیدواژه: یارانه ی پنهان اقتصاد ایران افزایش قیمت بنزین دولت بنزین افزایش قیمت بنزین حامل های انرژی یارانه ی پنهان عدالت توزیعی اصلاحات قیمت بازار انرژی قیمت گذاری خانوار ها ی بنزین ی انرژی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.poolnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «پول نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۹۶۵۱۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
احتمال افزایش ۲۵ درصدی بودجه طرح «امنیت غذایی» / جزییات یارانه حمایتی کودکان دچار سوء تغذیه
احمد اسماعیل‌زاده در توضیح طرح امنیت غذایی کودکان زیر پنج سال اظهار کرد: این طرح توسط دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت با کمک کمیته امداد انجام شد. در این طرح کودکان زیر پنج سالی که درگیر اختلال رشد بودند، به کمیته امداد معرفی می‌شدند و پس از ارزیابی اقتصادی و ارزیابی رشد آن‌ها، افرادی که در دهک‌های پایین اقتصادی جامعه قرار داشتند، از سوی کمیته امداد برای خرید اقلام غذایی کمک مالی دریافت می‌کردند.
وی به برخی اشکالات در اجرای این برنامه از جمله ناکافی بودن مبلغ حمایتی و همچنین عدم کنترل بر این موضوع که آن مبلغ برای خریداری اقلام مورد نیاز کودک صرف می‌شود یا خیر، اشاره کرد و افزود: بر همین اساس نیز با همکاری سازمان برنامه وبودجه، وزارت بهداشت و وزارت رفاه طی سال گذشته، طرح جدید امنیت غذایی کودکان اجرایی شد که خوشبختانه تاکنون نیزبه خوبی انجام شده است.
جزییات طرح امنیت غذایی کودکان زیر ۵ سال دچار سوء تغذیه
اسماعیل‌زاده در این باره افزود: در این طرح هم مبلغ حمایتی به میزان ۱۰ الی ۱۲ برابر افزایش یافت و هم شناسایی کودکان ۶ ماه تا پنج سالهای که با اختلال رشد مواجه هستند از طریق بهورزان، مراقبین سلامت و کارشناسان تغذیه در تمام شبکه‌های بهداشت درمانی کشور انجام و کد ملی آن‌ها استخراج می‌شود و از طریق وزارت بهداشت در اختیار وزارت رفاه قرار می‌گیرد و وزارت رفاه نیز این افراد را ارزیابی اقتصادی و ارزیابی رشد می‌کند و اگر کودکی که دچار اختلال در رشد است در دهک‌های یک تا هفت باشد، تحت پوشش طرح امنیت غذایی کودک قرار می‌گیرد.
یارانه ۱میلیون تومانی برای کودکان دارای اختلال رشد در ۵ دهک اول
به گفته مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، در این طرح کودکانی که در دهک‌های یک تا پنج هستند مبلغ یک میلیون تومان و کودکان دهک شش و هفت مبلغ ۶۰۰ هزارتومان یارانه در قالب کالابرگ الکترونیکی دریافت می‌کنند. این مبلغ در کارت‌های کالابرگ ذخیره می‌شود و ما نیز می‌توانیم کنترل کنیم و سرپرست خانوار نمی‌تواند آن مبلغ را برای خرید چیزی به غیر از اقلام مشخص شده برای کودک هزینه کند.
۱۶ قلم مواد غذایی که شامل یارانه حمایتی می‌شوند
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت افزود: این اقلام بر اساس تامین پروتئین و کالری مورد نیاز، اقلامی همچون برنج، مرغ، گوشت، تخم مرغ، لبنیات، حبوبات و ... بین ۱۱ تا ۱۶ قلم مواد غذایی است که بتواند نیازهای مادران باردار و شیرده و کودکان را به پروتئین و املاح تامین کند.
وی تاکید کرد: بنابراین تمام خانواده‌هایی که کودکان‌شان درگیراختلال رشد است، آموزش می‌بینند تا با توجه به نیاز کودک‌شان چگونه اقلام مورد نیاز را خریداری کنند. از آغاز این طرح حدود شش ماه گذشته است و ما از دانشگاه‌ها داده‌های این بازه زمانی را دریافت و بررسی می‌کنیم تا بدانیم کودکانی که تحت پوشش این طرح قرار گرفته‌اند، چه شرایطی دارند. اسفندماه این نامه را ارسال کردیم که صورت وضعیت را ارسال کنند و بررسی اولیه نتیجه گزارشات حاکی از آن است که این اقدام نتیجه‌بخش بوده است.
۱۳۵هزار کودک زیر ۵سال تحت پوشش طرح امنیت غذایی
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان اینکه پس از ارزیابی کامل، گزارشات کامل را در اختیار مردم قرار خواهیم داد، گفت: بر اساس آخرین آمار ۱۳۵ هزار کودک در کشور تحت پوشش این طرح قرار داشتند. در دور دوم اجرای این طرح نیز کد ملی‌ها را جمع‌آوری می‌کنیم و در اختیار وزارت رفاه قرار می‌دهیم.
احتمال افزایش ۲۵ درصدی اعتبار طرح امنیت غذایی کودکان
وی درباره دور دوم اجرای این طرح نیز گفت: سازمان برنامه و بودجه این وعده را داده است که بودجه این طرح حدود ۲۵ درصد نسبت به سال گذشته افزایش یابد تا بتوانیم کودکان بیشتری را تحت پوشش قرار دهیم و این طرح کمک کند که سوء تغذیه را در کشور به طور کامل از بین ببریم و هیچ کودکی دیگر مشکل اختلال در رشد نداشته باشد.
اسماعیل‌زاده در پایان صحبت‌هایش همچنین درباره طرح حمایت از مادران باردار و شیرده اظهار کرد: این طرح با همکاری بنیاد علوی و دفتر بهبود تغذیه انجام می‌شد که با توجه به ماده ۲۴ قانون جوانی جمعیت، این طرح توسط همکاران ما در مرکز جوانی جمعیت با کمک بنیاد علوی، بنیاد رضوی و وزارت رفاه بر اساس اقلام غذایی که دفتر بهبود تغذیه برای بهبود وضعیت تغذیه مادران باردار و شیرده تعیین کرده، انجام می‌شود.
منبع: خبرگزاری ایسنا
فوری/ انفجار در مناطق مرکزی ایران / اسرائیل به ایران، عراق و سوریه حمله کرد